جمعه ۰۷ آذر ۰۴ ۱۲:۴۸ ۳ بازديد
۱–۱ مقدمه
جهان امروز در میان موجی از دگرگونی‌های فناورانه قرار دارد که هر یک از آن‌ها به نحوی ساختارهای اجتماعی، فرهنگی و ارتباطی را تحت تأثیر قرار می‌دهند. فناوری‌های نوین ارتباطی توانسته‌اند نه‌تنها شیوه انتقال پیام، بلکه مفاهیم بنیادینی مانند رابطه، هویت، اعتماد، قدرت و اجتماع را بازتعریف کنند. این تحولات آن‌چنان عمیق‌اند که برخی از نظریه‌پردازان از آن به‌عنوان «انقلاب ارتباطی» یاد می‌کنند؛ انقلابی که پیامدهای آن زندگی فردی و جمعی انسان‌ها را در سطحی جهانی دستخوش تغییر کرده است.
در گذشته، ارتباطات عمدتاً چهره‌به‌چهره و مبتنی بر نشانه‌های غیرکلامی بود. حضور فیزیکی، زبان بدن، تماس چشمی و صدا مهم‌ترین حاملان پیام بودند. اما با ظهور فناوری‌های نوین، ارتباطات انسانی از فضای فیزیکی به فضای مجازی منتقل شد؛ فضایی که در آن نشانه‌ها تغییر شکل یافته و پیام‌ها در قالب متن، تصویر، صدا، شکلک و ویدئو منتقل می‌شوند.
پیدایش شبکه‌های اجتماعی، ابزارهای پیام‌رسان، پلتفرم‌های تولید محتوا و محیط‌های مبتنی بر هوش مصنوعی، مفهوم ارتباط میان‌فردی را از ارتباطی محدود و محلی به ارتباطی شبکه‌ای و جهانی تبدیل کرده است. امروز هر فرد در معرض تعامل با صدها و هزاران نفر قرار دارد؛ تعاملی که در بسیاری موارد فاقد ماهیت عاطفی عمیق است اما شدت و گستره آن بی‌سابقه است.
ورود اینترنت اشیا نیز افق جدیدی ایجاد کرده است؛ افقی که در آن اشیاء، فضاها و دستگاه‌ها تبدیل به واسطه‌های ارتباطی شده و الگوهای جدیدی از تعامل را به وجود آورده‌اند. در چنین شرایطی نیاز به تحلیل علمی این تحولات بیش از هر زمان دیگری احساس می‌شود.
۱–۲ بیان مسئله
ارتباط میان‌فردی یکی از بنیادی‌ترین عناصر حیات اجتماعی انسان است. بدون ارتباط، شکل‌گیری جامعه، فرهنگ، هویت و روابط انسانی ممکن نیست. اما ورود فناوری‌های نوین، این نوع ارتباط را دستخوش تحولاتی اساسی کرده است.
در دهه اخیر، با افزایش استفاده از تلفن‌های هوشمند و شبکه‌های اجتماعی، رفتارهای ارتباطی انسان‌ها تغییر کرده است. زمان بیشتری در فضای مجازی صرف می‌شود، روابط دیجیتالی جایگزین بخشی از روابط حضوری شده و تعاملات میان‌فردی تحت تأثیر عوامل فناورانه قرار گرفته است.
مسئله اصلی این پژوهش آن است که فناوری‌های نوین ارتباطی چگونه کیفیت، عمق و ماهیت روابط میان‌فردی را تغییر داده‌اند.
سؤالات مهمی که این مسئله را شکل می‌دهد عبارت‌اند از:
آیا ارتباطات دیجیتال قابلیت جایگزینی کامل ارتباطات چهره‌به‌چهره را دارند؟
آیا استفاده افراطی از رسانه‌های اجتماعی موجب کاهش مهارت‌های ارتباطی حضوری می‌شود؟
فناوری‌هایی مانند اینترنت اشیا چگونه مرزهای حریم خصوصی را بازتعریف کرده‌اند؟
تغییرات ایجادشده چگونه بر روابط خانوادگی، دوستانه، شغلی و اجتماعی تأثیر گذاشته‌اند؟
۱–۳ اهمیت و ضرورت پژوهش
ضرورت پرداختن به این موضوع از چند جهت قابل بررسی است:
۱. گستردگی استفاده از فناوری‌های نوین در جامعه:
بیش از ۹۰ درصد مردم ایران از تلفن هوشمند استفاده می‌کنند و شبکه‌های اجتماعی یکی از اصلی‌ترین بسترهای ارتباط میان‌فردی شده‌اند.
۲. تأثیرات روان‌شناختی و اجتماعی فناوری‌ها:
پژوهش‌های متعدد نشان داده‌اند که رسانه‌های دیجیتال همزمان می‌توانند موجب افزایش تعاملات و در عین حال باعث انزوا و کاهش صمیمیت شوند.
۳. تغییر شکل روابط خانوادگی و دوستی:
روابط امروز بیش از هر زمان دیگری به پیام‌رسان‌ها و فضای مجازی وابسته شده‌اند.
۴. ورود فناوری‌های زیرساختی مانند اینترنت اشیا:
IoT تنها ابزار ارتباطی نیست؛ بلکه محیط ارتباطی است که الگوهای جدیدی از تعامل میان فرد و فناوری می‌سازد.
۵. خلأ پژوهش‌های عمیق در ایران:
با وجود اهمیت موضوع، پژوهش‌های آکادمیک جامع و میان‌رشته‌ای در زمینه تأثیر فناوری‌های نوین بر ارتباطات میان‌فردی بسیار محدود است.
۱–۴ اهداف پژوهش
اهداف اصلی
تحلیل نقش فناوری‌های نوین ارتباطی در تغییر الگوهای ارتباط میان‌فردی
بررسی پیامدهای اجتماعی، فرهنگی و روان‌شناختی فناوری‌ها
اهداف فرعی
شناخت فرصت‌ها و تهدیدهای ارتباطات دیجیتال
تحلیل نقش اینترنت اشیا در تحول روابط انسانی
ارائه چارچوبی علمی برای فهم سبک جدید ارتباطات انسانی
۱–۵ پرسش‌های پژوهش
فناوری‌های نوین ارتباطی چه تأثیری بر کیفیت و عمق ارتباط میان‌فردی دارند؟
آیا روابط دیجیتال می‌توانند جایگزین روابط حضوری شوند؟
نقش اینترنت اشیا در شکل‌دهی الگوهای جدید ارتباط میان انسان‌ها چیست؟
فناوری‌ها چه فرصت‌ها و چالش‌هایی در برابر ارتباطات انسانی ایجاد کرده‌اند؟
۱–۶ روش پژوهش
روش پژوهش حاضر توصیفی–تحلیلی و مبتنی بر مطالعه کتابخانه‌ای است. منابع فارسی و انگلیسی، اسناد رسمی و گزارش‌های سالانه در حوزه فناوری و ارتباطات مورد بررسی قرار گرفته‌اند.
در تحلیل فناوری‌ها نیز از رویکردهای میان‌رشته‌ای شامل جامعه‌شناسی، روان‌شناسی، ارتباطات و مطالعات رسانه استفاده شده است.
- ۰ ۰
- ۰ نظر